ස්වෛරී රටක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාව ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රමිතීන් සම්පූර්ණ කර නැත – ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමයේ සභාපති රජීව් අමරසූරිය
- Sujeewa Senerath
- March 8, 2025
- CNL සතියේ දේශපාලන විවරණය
- weekly political analyzes
- 0 Comments
“ජාතික අපේක්ෂාවන්ට අනුගතව ප්‍රජාතන්ත්‍රීය වටිනාකම් ශක්තිමත් කරන ආණ්ඩුක්‍රමයක්” මැයෙන් පසුගියදා කොළඹ දී විද්වත් සම්භාෂණයක් පවත්වන ලදී. සාධාරණ සමාජයක් සඳහා වන ජාතික ව්‍යාපාරය මගින් සංවිධානය කරන ලද එම විද්වත් හමුවේ ප්‍රමුඛ දේශනය සිදුකරන ලද්දේ ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමයේ අභිනව සභාපති නීතිඥ රජීව් අමර්සූරිය මහතා විසිනි. එම දේශනය ඇසුරින් මෙම ලිපිය සකස් කර ඇත.
ශ්‍රී ලංකාවේ අප සැම දෙනාටම ඉතා වැදගත් හා කාලීන අදාළත්වයක් ඇති මාතෘකාවක් යටතේ මෙතරම් වැදගත් පිරිසක් ඇමතීමට අවස්ථාව ලැබීම මම භාග්‍යයක් කොට සලකමි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ඕනෑම රාජ්‍යයක ක්‍රියාකාරිත්වයේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වටිනාකම් සමඟ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණවල සහසම්බන්ධය සාකච්ඡා කිරීමට අද අපි බලාපොත්තු වන්නෙමු. 1951 දී ඉන්දීය පාර්ලිමේන්තු විවාදවල දී අගමැති නේරු පැවසූ වචන සිහිපත් කරමින් මගේ දේශනය ආරම්භ කිරීමට මම කැමැත්තෙමි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් කිසියම් චංචල චින්තනයක හෝ කිසියම් චංචල වාසනාවක ක්‍රීඩා භාණ්ඩයක් බවට පත් නොකළ යුතු බව එහිදී අගමැති නේරු සඳහන් කළේය.
මෙම වචන මගින් රාජ්‍යයක ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ලබා දිය යුතු ගෞරවයේ කේන්ද්‍රීයභාවය සම්බන්ධ සන්දර්භය තුළ පෙළගස්වනු ලබයි. විශේෂයෙන්ම පසුගිය දශක දෙකහමාරක කාල රාමුව තුළ ව්‍යවස්ථාමය භාවිතයන් සැලකිල්ලට ගනිමින්, ශ්‍රී ලාංකික සන්දර්භය තුළ මේ ගෞරවනීය තත්වය පෙළගස්වා ගන්නේ කෙසේද යන්න ප්‍රශ්නයක් මතු කරන්නකි. ඉතා කෙටි කාලයක් තුළ ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව විධායක සහ පාර්ලිමේන්තු බලතල වෙනස් කිරීම සම්බන්ධයෙන් වෙනස්කම් සහ ආපසු හැරවීම්වලට භාජනය වී ඇති බව මෙහි සිටින අප සියලු දෙනා හොඳින්ම දන්නා කරුණකි.
මේ සම්බන්ධයෙන් අපගේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 17 සිට 21 දක්වා සංශෝධන කෙරෙහි මම අවධානය යොමු කරමි. මෙම සංශෝධන ඉදිරිපත් කළ ආකාරය අපවිත්‍ර කළ දේශපාලන හා සමාජීය මානයන් පිළිබඳ සලකා බැලීම් කිහිපයක් දක්නට ලැබෙන බව පැවසිය හැකිය. මෙම සංශෝධන වටා ඇති තත්වයන් තක්සේරු කිරීමේදී එවැනි අපවිත්‍ර වීම් වැළැක්වීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ සමාලෝචන බලතල ප්‍රමාණවත් නොවූ බව ද දැකිය හැකිය.
පසුගිය දශක දෙකහමාරක කාලය තුළ සිදු කරන ලද සංශෝධන රාශිය ශ්‍රී ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අඛණ්ඩතාව මෙන්ම ව්‍යවස්ථාමයවාදයේ යහපත් ප්‍රමිතීන් ආරක්ෂා කිරීමේ නිසි ගෞරවය තුළ පැවරිය යුතු පාරිශුද්ධභාවය ප්‍රශ්න කරන බව ද කෙනෙකුට පැවසිය හැකිය. මෙම සන්දර්භය තුළ ව්‍යවස්ථාවාදයේ මූලධර්මය හඳුනා නොගෙන ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ සාකච්ඡාවක් පැවැත්විය නොහැක. අප සියලු දෙනා දන්නා පරිදි ව්‍යවස්ථාමයවාදය පිළිබඳ සංකල්පය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිටුපස ඇති අරමුණෙහි මූලය වේ.
“තෝමස් ජෙෆර්සන් වරක් පැවසූ පරිදි, බලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නවලදී මිනිසා කෙරෙහි තවදුරටත් විශ්වාසය තබනු වෙනුවට, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දම්වැල්වලින් අනර්ථයට එරෙහිව ඔහු බැඳ තබනු ඇත. රටක ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යනු රාජ්‍යයක ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා ශක්තිමත් පදනමක් සකස් කරන්න්නකි.”
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්ෂා කිරීම, සීමිත පාලනය, බලතල වෙන් කිරීම, විනිවිදභාවය සහ වගවීම ඇතුළු මූලධර්ම කිහිපයක් එහි සීමාව හා විෂය පථය තුළ ඇතුළත් වේ. යහපාලනය සඳහා මිණුම් ලකුණක් ලෙස ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවාදය සැලකිය හැකි අතර එයට අනුගත වීම මගින් රාජ්‍ය පාලනයේ නීත්‍යානුකූලභාවය සහතික කරනු ඇත. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ඇති සෑම රාජ්‍යයක්ම ව්‍යවස්ථාමය සංකල්පයට අනුකූල නොවන බව ද එමගින් අදහස් කෙරේ.
මේ පිළිබඳව තවදුරටත් ගැඹුරු විමර්ශනයකට පෙරාතුව මම මුලින්ම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිටුපස ඇති වගකීම් අර්ථය සහ අරමුණ විමසා බැලීමට කැමැත්තෙමි. තෝමස් ජෙෆර්සන් වරක් පැවසූ පරිදි බලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නවලදී මිනිසා කෙරෙහි තවදුරටත් විශ්වාසය තබනු වෙනුවට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දම්වැල්වලින් අනර්ථයට එරෙහිව ඔහු බැඳ තබනු ඇත. රටක ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යනු රාජ්‍යයක ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා ශක්තිමත් පදනමක් සකස් කරන්න්නකි.
එම කරුණ පමණක් සැලකිල්ලට ගනිමින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් රාජ්‍යයක දිගු කාලීන පැවැත්ම සහතික කරන සහ එහි කාර්යයන් ක්‍රියාත්මක කරන පදනම සකස් කරන බව පැවසිය හැකිය. රටක නීති පද්ධතිය දේශපාලන පද්ධතිය සහ අපගේ සමාජය අතර සන්ධිය ලෙසින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සැලකිය හැකිය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් රටක උත්තරීතර නීතියක් ලෙස සැලකෙන්නේ එබැවිනි.
සියලු නීති සම්පාදනය, අතුරු නීති සම්පාදනය, ආයතන සහ ක්‍රියා පටිපාටි ක්‍රියාත්මක වන රාමුවක් සපයමින් පුරවැසියාගේ අයිතිවාසිකම් සහතික කිරීමට රාජ්‍යය කටයුතු කළ යුතු බව දක්වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ක්‍රියා පටිපාටි සහ නීති උල්ලංඝනය නොකරමින් කුමන ආයතන ක්‍රියා කළ යුතු ද යන්න ද ප්‍රකාශ කරයි. හියුස්ටන් විශ්ව විද්‍යාලයේ කීර්තිමත් දේශපාලන විද්‍යා මහාචාර්යවරයෙකු වන ලියෝස් ලුට්ස් තර්ක කරන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව බලය යුක්තිය සමඟ අතිනත ගනිමින් බලය ක්‍රියාත්මක වීම ක්‍රියා පටිපාටිමය වශයෙන් පුරෝකථනය කළ හැකි අතර බලයේ අත්තනෝමතිකත්වයට සීමාවන් පනවා ඇති බවත්ය. සමාජයක දේශපාලන බලයේ ප්‍රභවය බලය මාරු කිරීම වගවීම සහ භාවිතය පිළිබඳ මූලික නීති සැපයීමෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් එක් අතකින් රාජ්‍යයේ ස්ථිර දිගු කාලීන පැවැත්මක් සහිත ආයතන සහ අනෙක් පැත්තෙන් පවතින රජය අතර වෙන්වීමක් හඳුන්වා දෙන බව තවදුරටත් පිළිගැනේ.
එබැවින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් රාජ්‍යය ආණ්ඩුවට අයත් නොවන බව සහතික කරමින් පුරවැසියන් වන අප වෙනුවෙන් උසස් නීතිවල අධිකාරිය යටතේ රාජ්‍යය කළමනාකරණය කරයි. දැන් අපි අද සාකච්ඡාවේ කේන්ද්‍රස්ථානය වන ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය පිළිබඳව අවධානය යොමු කරමු. සියලුම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සහ විශේෂයෙන් ලිඛිත ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සාමාන්‍ය සංශෝධන කළ නොහැකි ආකාරයට සකස් කර තිබේ.
මූලික ව්‍යුහයන් සම්බන්ධයෙන් ප්‍රශ්න නැවත බැලීමේ අවශ්‍යතාවය ඉවත් කරමින් පාලනය පවත්වාගෙන යාමට ආණ්ඩුවට හැකියාව ලබා දීමේ අරමුණ ඉටු කිරීමට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවලට ඉඩ දෙන්නේ මෙම දෘඩතාවයයි. ඊට අමතරව දෘඩතාවය මගින් මූලික සදාචාරාත්මක සම්මතයන්ට අනුකූල වීම සහතික කරයි. එබැවින් දෘඩතාවය ද ව්‍යවස්ථාවාදයේ මූලධර්ම පිළිබිඹු කරයි.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවලට ඇතුළත් කිරීමට අදාළ ප්‍රායෝගික සහ දාර්ශනික ගැටළු දෙවර්ගයම විසඳිය හැකි ආකාරයෙන් සංශෝධන යාන්ත්‍රණය සකස් කොට තිබේ. ප්‍රායෝගික ගැටළු පැන නගින්නේ සමාජයේ වෙනස්වන අවශ්‍යතාවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට මුල් බැසගත් ව්‍යවස්ථාවකට ඇති නොහැකියාව හේතුවෙනි. අනාගත පරම්පරාවන් මත ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් පැනවීමෙන් දාර්ශනික ගැටළු පැන නගින අතර එමඟින් ව්‍යවස්ථාවකට එහි රාමුගත පරම්පරාව සම්බන්ධයෙන් නීත්‍යානුකූලභාවය සඳහා ප්‍රබල හිමිකම් පෑමක් තිබුණත් පසු පරම්පරාවන් මත නීත්‍යානුකූලභාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය සංකීර්ණ වේ.
“රටක නීති පද්ධතිය දේශපාලන පද්ධතිය සහ අපගේ සමාජය අතර සන්ධිය ලෙසින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සැලකිය හැකිය.”
එබැවින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සංශෝධන යාන්ත්‍රණයන් පුළුල් ලෙස හඳුනාගෙන ඇත්තේ පහත සඳහන් කාර්යයන් හෝ හේතු සඳහා පමණක් ක්‍රියාවට නැගිය හැකි අන්දමට ය. එනම් ආර්ථික, තාක්‍ෂණය, ජාත්‍යන්තර සබඳතා, ජනවිකාශ සහ ජනගහනයේ වටිනාකම් සහ අවශ්‍යතාවල වෙනස්කම් ඇතුළුව දේශපාලන ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන පරිසරයට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සකස් කිරීමයි. එමෙන්ම කාලයත් සමඟ ප්‍රමාණවත් නොවන බව සනාථ වන සහ අපට අදාළ වන විධිවිධාන නිවැරදි කිරීම ද එයට ඇතුළත් ය.
ව්‍යවස්ථාමය අයිතිවාසිකම් තවදුරටත් වැඩිදියුණු කිරීම හෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන ශක්තිමත් කිරීම නැවතත් සලකා බලමු. ව්‍යවස්ථා සම්පාදනයේ අඛණ්ඩ මහජන සහභාගීත්වය සඳහා පහසුකම් සැලසීම සහ එසේ කිරීමෙන් ව්‍යවස්ථාවේ වෙනස්කම් මෙන්ම පවතින තත්ත්වයට නීත්‍යානුකූලභාවය ලබා දීම, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ පවතින විධිවිධාන පිළිබඳ අධිකරණ අර්ථකථන සංවර්ධනය කිරීමේ මාධ්‍යයක් සැපයීම මඟින් ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රියාවලිය තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී තීරණ ගැනීම නැවත තහවුරු කිරීමට ඉඩ සලසයි.
සමාජ ආකෘති සහ වටිනාකම්වල කාලයත් සමඟ සිදුවන වෙනස්කම්වලට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතු වුවද ඒවා කෙටි කාලීන වෙනස්කම් හෝ නිසි පරාවර්තනයකින් සහ සලකා බැලීමකින් තොරව කඩිමුඩියේ අනුමත කරන ලද වෙනස්කම් වලින් ආරක්ෂා කළ යුතු අතර එය අප බැරෑරුම් ලෙස සලකා බැලිය යුතු කරුණකි. මෙය ව්‍යවස්ථාමයවාදයේ සලකා බැලීම්වලට එරෙහිව සමාජ – දේශපාලනික සලකා බැලීම් හේතුවෙන් ඇතිවන සංශෝධනවල සහ ප්‍රායෝගික සලකා බැලීම් අතර ඇති විය හැකි විචලනයන් සහ හෝ ප්‍රතිවිරෝධතා හේතුවෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ඇති විය හැකි ගැටුම් සම්බන්ධයෙන් අනතුරු ඇඟවීමක් විය හැකිය. ආත්මාර්ථකාමී හෝ පක්ෂග්‍රාහී හේතූන් මත එවැනි වෙනස්කම් සඳහා පෙළඹවීම් කළ හැකි බව තවදුරටත් හඳුනාගෙන තිබේ.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව දේශපාලන ක්‍රීඩාවක නීති රීති සකස් කරන බැවින් බලයේ සිටින පාර්ශ්වයන් විසින් තම ධුර කාලය දීර්ඝ කිරීමට හෝ සුරක්ෂිත කිරීමට විපක්ෂය හෝ සුළු ජාතීන් කොන් කිරීමට හෝ සිවිල් හෝ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් සීමා කිරීම පිණිස නීති වෙනස් කිරීමට පෙළඹිය හැකි බව කියනු ලැබේ. එවැනි වෙනස්කම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දුර්වල කිරීමට හෝ අඩපණ කිරීමට පවා ඉඩ ඇත. එබැවින් ආත්මාර්ථකාමී හෝ පක්ෂග්‍රාහී හේතු ව්‍යවස්ථාවාදයේ මූලධර්මවලට සහජයෙන්ම හානිකර බව පැවසිය හැකිය.
ව්‍යවස්ථාමයවාදය එක් පුද්ගලයෙකුගේ පක්ෂයක හෝ සමාජයේ කොටසක ස්ථාවරය වෙනුවට සියලු පුරවැසියන්ගේ පොදු ස්ථාවරයක් දක්වා සියලුම පුරවැසි පාර්ශ්ව මහා කේවල් කිරීමකට කැඳවාගෙන යමින් ජනතාවගේ ගිවිසුමක් හෝ සමාජ ගිවිසුමක් රාජ්‍යයක් පොදු ආයතනයක් බවට පත් කරයි. බොහෝ ඓතිහාසික ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සැබවින්ම සමස්ත ප්‍රජාවට අයත් නොවන අතර පුළුල් හා සියලු පාර්ශ්ව ඇතුළත් එකඟතා මත පදනම් නොවූ බැවින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ව්‍යවස්ථාමය පිළිවෙලක් ස්ථාපිත කිරීමට අපොහොසත් වී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඒ වෙනුවට සමස්තය කෙරෙහි ආධිපත්‍යය පැතිරීම පිණිස රාජ්‍යය පාලනය කිරීමට අවශ්‍ය වූ ප්‍රජාවේ එක් පැත්තක් පාර්ශ්වයක් හෝ කොටසක් විසින් වටිනාකම් පැනවීමක් එමගින් නියෝජනය කෙරිණ.
ප්‍රමාණවත් ලෙස පුළුල් එකඟතාවයක් මත පදනම් නොවී එවැනි පටු පදනමක් සහිත හෝ පක්ෂග්‍රාහි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා පාලක පක්ෂයේ විරුද්ධවාදීන් විසින් බොහෝ විට නීත්‍යානුකූල නොවන ලෙස සලකනු ලබන බව කියනු ලැබේ. එවැනි ව්‍යවස්ථා ස්ථාපිත කරන විශේෂිත පුද්ගලයින්ට හෝ රජයන්ට වඩා වැඩි කලක් ඔරොත්තු නොදෙන අතර පුද්ගලයින් වෙත බලය පවරාදීමක් හැරුණු විට ව්‍යවස්ථාපිත කිරීමේ කාර්යයේදී ඒවා සාමාන්‍යයෙන් අසමත් වේ. 17 සිට 21 දක්වා ව්‍යවස්ථා සංශෝධන දෙස බැලුවහොත් සමහර විට සිදුව ඇත්තේ එය බව අපට දැකගත හැකිය.
දැන් අපි ශ්‍රී ලංකාවේ සන්දර්භය දෙස බලමු. 1978 දෙවන ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට මේ දක්වා සංශෝධන 21 ක් ඉදිරිපත් වී තිබේ. විධායකය සහ ව්‍යවස්ථාදායක සභා ස්ථාපිත කළ පළමු වැදගත් ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණවලින් එකක් වන 1833 කෝල්බෲක් කොමිෂන් සභා ප්‍රතිසංස්කරණ වලින් අපගේ ව්‍යවස්ථාමය කාල රාමුව ආරම්භ කෙරේ.
1923 දී තවදුරටත් ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු වූ අතර එමඟින් ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ සංයුතිය වැඩි විය. ඉන්පසු සමහර විට ඩොනමෝර් ව්‍යවස්ථාව ලෙස අප හඳුන්වන 1931 ඩොනමෝර් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් සංචිත බලතලවලට පමණක් යටත්ව අභ්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ සම්පූර්ණ පාලනය ලංකාවේ තේරී පත් වූ නියෝජිතයින්ට පැවරීමට උත්සාහ කළ අතර ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් ඇතැම් ආරක්ෂක බලතල ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. ඉන්පසු අපට 1947 සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ඇත. එය එහි පූර්වගාමියාගෙන් ඉදිරියට ගොස් පාර්ලිමේන්තු කැබිනට් පද්ධතියේ වෙස්ට්මිනිස්ටර් ආකෘතිය, ද්වි මණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායකය, පාර්ලිමේන්තු ස්වෛරීභාවය, නීති සම්පාදනය පිළිබඳ අධිකරණ සමාලෝචනය සහ අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කිරීම වැනි බොහෝ විශේෂාංග හඳුන්වා දෙන ලදී.
කෙසේ වෙතත් මානව හිමිකම් පිළිබඳ විධිවිධාන ප්‍රමාණවත් නොවන බවට එය විවේචනයට ලක් විය. අප කවුරුත් දන්නා පරිදි ශ්‍රී ලංකාව 1948 දී නිදහස ලබා ගත් නමුත් 1972 වන තෙක් රට බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ ආධිපත්‍යය යටතේ පැවතුනි. 1972 පළමු ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හඳුන්වාදීමත් සමඟ අප වෙත ප්‍රදානය කරන ලද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ඉතිහාසය අවසන් වේ.
1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මානව හිමිකම් විධිවිධාන සම්බන්ධයෙන් ප්‍රගතියක් පෙන්නුම් කළ ද අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය වැනි සංකල්ප එමගින් දුර්වල කළ අතර රාජ්‍ය ආයතන අතර සමතුලිතතාවය අඩු කරන ආකාරයෙන් පාර්ලිමේන්තු ස්වෛරීභාවය ශක්තිමත් කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ස්වයංක්‍රීයව ලබා දීම මගින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක සාර්ථකත්වයට කිසිදු බලපෑමක් නොකරන බව මෙමගින් නැවත වරක් අප සැමට වැදගත් සිහි කැඳවීමක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. ස්වදේශීය ව්‍යවස්ථාවක් ලෙසින් 1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතාව විසින් හරසරින් පිළිගනු ලැබූ අතර එය නව ආරම්භක නිදහස සහ ධෛර්යය සංකේතවත් කළේය.
නමුත් මෙම බලගතු ජනරජ ව්‍යවස්ථාවට දිගුකාලීන ජීවයක් ලබා දීමට මෙම බලගතු ජනවරම ප්‍රමාණවත්ද? අවාසනාවකට මෙන් එය එසේ නොවීය. ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ඉතිහාසය දිග හැරෙන ආකාරය මගින් එය එසේ නොවූ බව සනාථ වී තිබේ. දශකයකටත් අඩු කාලයකදී පළමු ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ඉතිහාසයට එක්වෙමින් 1978 දෙවන ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව එනම් අපගේ වර්තමාන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව බිහි විය.
අප දන්නා පරිදි දෙවන ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් හඳුන්වා දුන් අතර එහිදී ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍යයේ ප්‍රධානියා වන අතර අගමැතිවරයෙකු සහ කැබිනට් අමාත්‍යවරුන් තෝරා ගනු ලබන පාර්ලිමේන්තුවක් සහිත රජයේ ප්‍රධානියා ද වේ. විධායකය, ව්‍යවස්ථාදායකය සහ අධිකරණය යන රජයේ අවයව තුන අතර සතුටුදායක සමතුලිතතාවයක් ඇති කිරීම සඳහා නව ක්‍රමවේදය මගින් බැලූ බැල්මට බොහෝ සංවරණ සහ තුලනයන් පනවයි. කෙසේ වෙතත්, ජනාධිපති ධුරයේ ආරම්භයේ සිටම සහ වසර ගණනාවක් තිස්සේ යථාර්ථය වී ඇත්තේත් අද වන විට පවා පැහැදිලිව දකින්නට ලැබෙන්නේත් විධායක ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍යයේ ප්‍රධානියා ද වන අතර පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරයක් පිහිටුවන දේශපාලන පක්ෂය සහ අගමැතිගේ පක්ෂය සහ අමාත්‍ය මණ්ඩලය කෙරෙහි සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කරන බවය.
එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් විධායකය කෙරෙහි පාර්ලිමේන්තුවේ පාලනය බිඳ වැටෙන අතර ඉහළ අධිකරණයට සාමාජිකයින් පත් කිරීම ද ඒ අවස්ථාවේ දී ජනාධිපතිවරයා විසින් සිදු කිරීම නිසා මේ බිඳ වැටීම තවදුරටත් තීව්‍ර කෙරේ. විශේෂයෙන් ඉහළ තනතුරු සහ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් පත් කිරීම සම්බන්ධයෙන් විධායකය කෙරෙහි බොහෝ තුලන සහ පාලනයන් හඳුන්වා දෙමින් 2001 දී එවකට පාර්ලිමේන්තුව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට 17 වන සංශෝධනය ගෙන ආවේ මෙම පසුබිම තුළ ය. සාරාංශයක් ලෙස 17 වන සංශෝධනය ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රශංසනීය වූයේ විධායකයේ බලය පාලනය කිරීමේ මෙවලමක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වූ ව්‍යවස්ථා සභාව ප්‍රවේශමෙන් නිර්මාණය කිරීම නිසාය.
එමගින් කොමිෂන් සභාවලට සහ අධිකරණයට වැදගත් පත්වීම් සිදු කිරීමේදී විධායකයේ මැදිහත්වීම සීමා කරන ලදී. 17 වෙනි සංශෝධනය මගින් එවැනි පත්වීම් අනුමත කිරීම සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට පුළුල් බලතල ලබා දුන් අතර අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ අනුමැතියකින් තොරව පත්වීම් සිදු කිරීමෙන් විධායකය වළක්වන ලදී. නමුත් 17 වන සංශෝධනය අප කවුරුත් දන්නා පරිදි රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන ශක්තිමත් කිරීම සහ බලතල බෙදීම නැවත සමතුලිත කිරීම සඳහා ප්‍රගතිශීලී පියවරක් වුවද එයට ද දිගු කාලීන ආයුෂ නොවීය.
17 වෙනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය කාලයට වඩා ඉදිරියෙන් සිටි බවක් පෙනෙන්නට තිබූ අතර එහි ක්‍රියාත්මක වූ කාලය තුළ රාජ්‍යය මෙම ප්‍රගතිශීලී සංශෝධනයෙන් උපරිම ප්‍රයෝජන ගැනීමට සූදානම් හඬක් දක්නට නොලැබිණ. 17 වන සංශෝධනයේ බිඳවැටීමට හේතු වූයේ ක්‍රියාත්මක කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඇති වූ අඩුපාඩු ය. එමගින් පැනවීමට අදහස් කළ පරීක්ෂාවන් තුළ අඩුපාඩු ඉතිරි කළ ගැටළු සහගත කෙටුම්පත් කිරීම කෙරෙහි කිසියම් ලෙසකින් මෙහි දෝෂය යොමු කළ හැකිය.
ව්‍යවස්ථා සංශෝධන කෙටුම්පත ප්‍රවර්ධනය කළ සමහර අයට පවා ඒ සම්බන්ධයෙන් උනන්දුව නැති වී තිබූ බව කෙටුම්පත සකස් කළ අය වටහා ගත්තේ නැත. පළමු වාරය හෝ පළමු සභාව අවසන් වූ විට නව පත්වීම් සිදු කිරීමේදී පසුබට වීම සහ ප්‍රමාදය දක්නට ලැබුණු අතර එම සභාවේ ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් සඳහා අනුමැතිය ප්‍රමාද විය. විධායකයේ ප්‍රහාරයෙන් ව්‍යවස්ථා සභාව ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සංශෝධනයට ප්‍රමාණවත් විධිවිධාන නොතිබූ අතර ශක්තිමත් ජනාධිපති ධුරයක් මත පදනම් වූ ඊළඟ රජයට වසර නවයක් වැනි කෙටි කාලයක් තුළ මෙම ප්‍රගතිශීලී සංශෝධනය සම්පූර්ණයෙන් කණපිට හැරවීම සඳහා පරිපූර්ණ පසුබිමක් සකස් කළේය.
එය 2010 දී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට කරන ලද 18 වන සංශෝධනයයි. 2015 දී ආණ්ඩුව වෙනස් වීමෙන් රැල්ල යළි ප්‍රතිවිරුද්ධ පාර්ශ්වය වෙත යොමුවීමෙන් පසු නැවත වරක් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නැවත ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙවර වඩා සාධනීය සංශෝධිත ස්වරූපයෙන් මැතිවරණ කොමිසම, රාජ්‍ය සේවා කොමිසම, පොලිස් කොමිසම, අල්ලස් කොමිසම සහ තවත් බොහෝ ස්වාධීන කොමිෂන් සභා ඇතුළුව ව්‍යවස්ථා සභාව විසින් නිර්දේශ කරනු ලබන පුද්ගලයින් විසින් මෙහෙයවනු ලබන බොහෝ ස්වාධීන කොමිෂන් සභා නැවත ස්ථාපිත කරන ලදි. කෙසේ වෙතත් එම සංශෝධනය මෙවර වසර පහක්වත් ක්‍රියාත්මක නොවීය. ශක්තිමත් ජනාධිපති ධුරයක් විශ්වාස කළ පිරිසකගෙන් සමන්විත ආණ්ඩු වෙනසක් විසින් 2020 දී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 20 වන සංශෝධනය හඳුන්වා දෙන ලද අතර එමඟින් පාර්ලිමේන්තු නියෝජිතයින් සහ සිවිල් සමාජය අතර සාධනීය තුලනයක් ලබා දුන් ව්‍යවස්ථාදායක සභාව පිළිබඳ සංකල්පය ඉවත් කරන ලදී.
ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වීමට සිදු වූයේ සර්වබලධාරී 20 වන සංශෝධනය යටතේ වන අතර ඒ සඳහා මුල් උත්ප්‍රේරකයක් වූයේ ඇත්ත වශයෙන්ම මෙම සංශෝධනයයි. එම සංශෝධනය ගෙන නොආවේ නම් ජනාධිපතිවරයාට ධුරයේ රැඳී සිටීමට අවස්ථාව සැලසෙන්නට ද ඉඩ තිබිණ. ඉන් වසර දෙකකට පසුව ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තික ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ 2022 දී නැවත වරක් 21 වන සංශෝධනය හඳුන්වා දුන් අතර ජනාධිපති ලෙස ඔහුගේ බලතල කිහිපයක් අඩු කර 19 වන සංශෝධනය යටතේ ඔහු අගමැතිව සිටියදී හඳුන්වා දුන් ආකාරයටම ව්‍යවස්ථා සභාව නැවත හඳුන්වා දෙන ලදි. මා දැන් විස්තර කරන ලද ආකාරයට කුඩා දූපතක් වන ශ්‍රී ලංකාවට පවා ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය පිළිබඳ බොහෝ අත්දැකීම් ඇති බව පැහැදිලිය.
දෙවන ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පසු නැවත නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා හඳුන්වාදීම නතර වුවද නැවත ඉතා බරපතල සංශෝධන ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ස්වරූපයෙන් නව ව්‍යවස්ථා ප්‍රවණතාවය පැවතුන අතර එමඟින් බලතල වෙන් කිරීම මෙන්ම අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කර ඇත. බොහෝ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවන්ම එහි සංශෝධනය සඳහා පහසුකම් සපයයි. එබැවින් අනුප්‍රාප්තික ශ්‍රී ලාංකික රජයන් විසින් මෙහෙයවන ලද සංශෝධන, සංශෝධනය සඳහා පවතින නීති රාමුව අනුගමනය කරමින් ඉදිරිපත් කොට තිබේ.
“ජනාධිපති ධුරය තවදුරටත් ශක්තිමත් කළ යුතු බවට ඒ කාලය තුළ පුරවැසියන්ගෙන් සාධාරණ ප්‍රතිශතයක් අතර එකඟතාවයක් තිබුණි. නමුත් අත්දැකීම්වලින් පෙන්නුම් කර ඇති පරිදි එම ක්‍රමය අසාර්ථක වී තිබේ.එමෙන්ම අසාර්ථක වී ඇත්තේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පමණක් බව නිගමනය කිරීම ද දුෂ්කර ය.”
ශ්‍රී ලංකාවට ඉතා වර්ණවත් ව්‍යවස්ථාමය ඉතිහාසයක් තිබෙන බව පැහැදිලිය. කෙසේ වෙතත් අවසානයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ආණ්ඩුවේ ආයතන නීති පද්ධතිය යන සියල්ල ජනතාවට ප්‍රතිලාභ සැලසීමේ පොදු ඉලක්කය කරා කටයුතු කළ යුතු බව පැවසිය යුතුය. මෙම ප්‍රතිලාභය බොහෝ ආකාරවලින් ලබා දිය හැකිය.
ශ්‍රී ලංකාව වැනි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් පැහැදිලිවම තම පුරවැසියන්ට වැඩි සම්පත් ප්‍රමාණයක් ලබා දිය යුතු අතර පුරවැසියන්ගේ යහපැවැත්ම වැදගත් ස්ථානයක තබන පාලන ක්‍රමයක් පෝෂණය කළ යුතුය. එසේ කළහොත් මූලික අවශ්‍යතා සියල්ල හොඳින් තෘප්තිමත් වනු ඇත. ඒ සඳහා මෙතෙක් කළ චාරිකාවේදී ශ්‍රී ලංකාව ස්වෛරී රටක් උත්සාහ කළ යුතු ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රමිතීන් සම්පූර්ණ කොට නොමැති අතරම සංවර්ධනය අතින් එය බොහෝ දුරක් ගමන් කොට නොමැති බවත් පැවසිය හැකිය.
අසාර්ථක වී ඇත්තේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පමණක් බව නිගමනය කිරීම දුෂ්කර ය. පාර්ශ්වකරුවන් සහ ආයතන කිහිපයක් සහ කටයුතු සිදු වී තිබෙන සමස්ත ආකාරය පරමාදර්ශී ප්‍රමිතිය ආරක්ෂා කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත. එසේ වුවද අද සාකච්ඡාව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට පමණක් සීමා වී ඇති බැවින් කෙටියෙන් කිවහොත් ඔව් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව එම අරමුණ සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා උපරිම උත්සාහයක් ගෙන නොමැති අතර අද අප විමසා බලමින් සිටින්නේ එයයි.
මගේ අදහස් දැක්වීම නිමා කිරීමට ප්‍රථම මම ඔබට මෙම අදහස ඉතිරි කිරීමට කැමැත්තෙමි. 17, 18, 19, 20 සහ 21 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන සඳහා පුරවැසියන්ගේ ඇතැම් කණ්ඩායම්වල කැමැත්තක් තිබූ බව කෙනෙකුට පැවසිය හැකිය. ඔවුන්ට හැඟී ගියේ එය එසේ විය යුතු බවයි. උදාහරණයක් ලෙස 18 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ගන්න.
නමුත් අත්දැකීම්වලින් පෙන්නුම් කර ඇති පරිදි එම ක්‍රමය අසාර්ථක විය. එයින් පෙනී යන්නේ බහුතර බලයක් ඇති ආණ්ඩුවකට පවා මේ රට සඳහා අප සියලු දෙනා අපේක්ෂා කරන අවශ්‍ය සැබෑ ප්‍රතිඵල ගෙන එන ව්‍යවස්ථාවක් ඉදිරිපත් කිරීමට තවමත් නොහැකි වී ඇති බවයි.
මේ සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, දේශපාලන අවශ්‍යතා මත මෙහෙයවනු ලබන ව්‍යවස්ථා සම්පාදනයෙන් හැකිතාක් වෙන් වීමට අප වග බලා ගත යුතුය. ප්‍රායෝගිකව එය දුෂ්කර කරුණක් විය හැකි වුවත් අපගේ අත්දැකීම් පෙන්වා දී ඇති පරිදි එය ඉතා වැදගත් බැවින් දේශපාලන අවශ්‍යතාවලින් වියුක්තව මේ කාර්යයෙහි යෙදීමට අප උත්සාහ කළ යුතු ය. අද මේ සභාවේ එහි බොහෝ කොටස්කරුවන් සිටින අතර දේශපාලන පක්ෂයක හෝ ආණ්ඩුවක ව්‍යාපෘතියක් ලෙස නොව ජාතික ව්‍යාපෘතියක් ලෙස ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය කිරීමට අපට එකඟ විය හැකි නම් එවිට මගේ මතය අනුව අප කලින් අත්විඳ ඇති දුර්වලතා සහ අඩුපාඩු බොහොමයක් ජය ගත හැකිය.
